TEKNİK REDAKTÖR VE REDAKTÖRÜN TEKNOLOJİK BİLGİSİ: ÖNEMLİ ARAÇLAR, ARAÇLARIN
ÖNEMİ
Marie- Louise Flacke, Redaktör, Başkan Yardımcısı
REDAKTÖRÜN EMEĞİ
"Redaktör" terimi aslında farklı birçok
meslek için kullanılıyor. İş bulma siteleri; redaktör (sigorta acentelarında),
yerel redaktör, tasarımcı-redaktör de denilen pazarlama redaktörü, hatta bazen
de "teknik redaktör" gibi bir sürü pozisyonda işler sunuyorlar. “Teknik redaktör" ROME'de (Répertoire Opérationel
des Métiers et Emplois) 52315 nolu maddede yer almaktadır. Bu maddede teknik
redaktör "bir ürün, materyal ya da sürecin; müşteri ya da tedarikçi
tarafından sağlanan planlar, etütler, bileşen listelerindeki tüm teknik
verilerini analiz eden ve bu verilerden yararlanan kişidir. Ürün, materyal ya
da sürecin yapısını oluşturan elemanların ayrıntılı bir açıklamasını yazan,
aralarındaki ilişkileri açıkça belirten ve işleyiş esaslarını açıklayan
kişidir. Kurulum, bakım, faaliyete geçme ve kullanımla ilgili öneriler sunarak
teknik özellikleri kayda alan kişidir" şeklinde tanımlanmaktadır
(ANPE'nin internet sitesi). Bu, işi çok basitleştirecektir: bu çalışma tek bir
mesleğe yönlendirir; o da büro işleri teknik redaktörlüktür. Son 3 bin yılda,
teknik redaktör, her türden teknik metni tüm biçimleriyle tanıyan bir “teknik
danışman” ya da “profesyonel yazar” görevini üstlenme eğilimindedir. Bu da
redaktörün, müşterilere yol gösterici olma, bir kullanım kılavuzu, proje
denemeleri, eğitim araçları ama bunlardan ziyade, projelerin geliştirilmesi,
pazarlama teknikleri ve bilimsel iletişim görevlerini devraldığı anlamına
gelmektedir.
İLK REDAKTÖR
Bununla birlikte, redaktörün 52315 numarasına
kaydolması mesleğin ortaya çıkmasının bir belirtisi değildir. 20. yüzyılın
başında silahlarının kullanımıyla ilgili belgeleri kayıt altın alan askerler de
bu mesleğin ilk temsilcileri değillerdir. Drachman'a göre, çağımızın
birinci yüzyılından itibaren ilk teknik redaktör İskenderiyeli Heron'dur.
Drahman, Heron’un Yunanlıların teknoloji alanındaki TÜM bilgilerini, bunlara
kendi icatlarını da ekleyerek, bir düzine eserde topladığını söylemiştir.
Sonuç, mükemmel bir şekilde yazılmış ve belirgin basımlarla resimlendirilmiş
yaklaşık 100 adet makinenin bulunduğu bir katalogdur.
İLK ARAÇLAR
Peki, Heron,
DTP, CAD, CADD kullanmadan böyle bir görevi nasıl yerine getirebildi ?
Çağımızın
ilk yüzyılında, sadece kil tabletler, parşömen, taş ve ahşap gibi araçların
sayesinde, çağdaşlarının anlayabileceği bir teknik bilgiyi ulaştırmayı
başarmıştır ! 20. yüzyılda, redaktör teknolojik gelişimle beraber
ilerlemiş; mürekkep-kağıt-tüy döneminden mekanik ve elektrik daktiloya, ve daha
sonra vazgeçilmez bir araç olan bilgisayara geçmiştir.Günümüzde, redaktörün
günlük çalışmasında hep var olduğu için, bilgisayar artık görünmez hale
gelmiştir. iş ilanlarında, “bilgisayar kullanmayı bilen” yerine “Word uzmanı”
veya “Frame 6.0 ve Visio bilme şartı”, “Flash ve AuthorIt kullanmayı bilen”
diye belirtilmemektedir.
21. YÜZYILIN ARAÇLARI
Sorun,
teknik redaktörün işini yapabilmesi için kil tabletlerin ve kaz tüyü kalemin
yeterli olup olmayacağıdır. Bu konuda emin olunmamaktadır. Günümüzde
kullanılabilen ürünlerin çokluğu, redaktörü şaşırtma riski taşımaktadır.
Piyasada sayısız miktarda sunulan araçların karşısında doğru seçim nasıl
yapılır? Üretilen belgenin son kullanım şekli temel alınarak: belgenin kağıt belge
mi yoksa elektronik belge mi olacağı seçimini yönlendirebilecektir.
BASILI BELGE İÇİN ARAÇlAR
Basılı bir belge için redaktör;
metin işlemleri, masaüstü yayıncılık, grafik tasarım, tablo tasarımı ve
endeksleme araçlarını kullanır. Metin işleme konusunda MS® Word'ün üstünlüğü,
internetten serbestçe erişilip indirilebilen bir yazılım olan OpenOffice'in
ofis paketini aratmıyor. Neredeyse bütün dünyada kullanılan MS® Word, büyük
projeler için ideal bir araç değildir. Kullanımı ve güvenirliği 100 sayfanın
üzerinde sorun çıkarmaktadır: “Word, bir sözcük işlemci programıdır, FrameMaker
ise masaüstü yayıncılık sistemidir. Word, sekreterlerin ve mühendislerin evraklarını
ve bildirilerini yazmaları için uygundur; fakat eğer kitap yazmak istiyorsanız
FrameMaker kullanın”. Adobe® FrameMaker® , dokümantasyon hizmetlerine iyi
yerleştirilmiş bir yayın aracıdır.Sağlam içeriğiyle büyük boyutlu belgelere iyi
uyum sağlar ve eklemeleri, çıkartmaları, değişiklikleri kolayca uygular.
Bununla birlikte, dokümantasyon desteklerindeki gelişmeleri takip eder ve HTML,
XML formatlarıyla ya da çevrimiçi yardımla birçok değişim öne sürer. Belgelendirme
araçlarının gelişimini de takip etmektedir ve HTML, XML gibi formatlara veya
internet üzerinden birçok dönüşüm sunmaktadır. Diğer DTP araçları, redaktörün
ihtiyaçlarına uyum sağlamaktadır. Örneğin Adobe® InDesign ve DocBook. Yeni
oluşturulmuş olan Adobe InDesign, bir belgenin içerisine kolayca resim
yerleştirmeyi sağlamaktadır. Photoshop gibi resim yazılımlarla da uyumlu
olarak, bu araç pazarlama metni hazırlamak için idealdir. Adobe GoLive ile
beraber, bir belgeyi HTML formatına dönüştürme imkanı sunmaktadır. SGML/XML
dilleri üzerine kurulmuş olan DocBook, düzenli bir üründür ve bir çok formatı
desteklediği için, bilimsel metinler için en uygunudur. Bedava ve indirilebilir
olduğu için, bilimsel alanda çok ses getirdi. Ancak XML modeli 116 öğe, 546
antite ve 29 nota içerdiği için, DocBook uzun bir eğitim gerektirir. Uzman bir
redaktör, metinde kullanacağı araca karar verdikten sonra; görsel oluşturma,
resim ve fotoğraf düzenleme, ekran görüntüsü alma gibi işlerde yükünü
hafifletecek en iyi yazılımı seçmeye çalışır. Redaktörün bu alanda yapacağı
seçim, MS ® Office paketiyle birlikte gelen MS ® Paint gibi temel yazılımlar
olacaktır. Görselleri düzenlemede Photoshop, desinatörlerin yaygın bir biçimde
kullandıkları profesyonel bir aracın sunabileceği tüm özelliklere sahiptir. Photoshop’un
rakibi olan PaintShopPro, hem görselleri düzenlemek için, hem de ekran
görüntüsü almak için kullanılır. Deneme sürümünün Fransızcası “Jasc” adlı
internet sitesinden indirilebilir ve 60 gün boyunca ücretsiz kullanılabilir. ROME
52315 kodlu, ürün bilgisi ve malzeme bakım kılavuzundan sorumlu teknik
redaktörler, sadece AutoCad12 ile iş yaparlar. Bu teknik çizim yazılımı onlara
kalemi ve çizim masasını unutturmuş, sadece elektronik formatta hatasız plan
çizmelerine değil aynı zamanda simülasyonlar ve üç boyutlu görüntüler elde
etmelerini de sağlamıştır. Kullanım bakımından daha rahat olan MS Visio13,
temel teknik çizimler için uygundur. Her meslekten insanın grafik
canlandırmalarının hızlı üretimini sağlayan bu yazılım, çok fazla görsel veri
tabanına sahiptir. Bir “İş Belgeleme” uzmanı için MS Visio, uzun konuşmaları
yok edecek organigram modelleri, Gannt grafikleri ve sunum modelleri
sunmaktadır! Günlük hayatta, kâğıt belge redaktörü belgelenecek metnin grafik
ara yüzünü kopyalamayı sağlayan bir ekran görüntüsü alma yazılımından
yararlanmaktadır. Daha önce de belirtilen PaintShopPro yazılımının dışında,
uzman bir redaktör Snaglt yazılımını seçip, oldukça kaliteli ekran görüntüleri
alabilmektedir. DTP, resim yazılımları ve ekran kopyalamak için bir asistan
sayesinde, redaktörler çalışmaya başlar. Ancak, oluşturulan belgeye tablolar
yerleştirmek için, araçlarını bir çizelgeyle tamamlaması gerekir. MS®
Excel dışında, redaktör diğer yazılımlarda kulanılan metin programına uygun
ürünler bulabilir. Ancak başka sorunlarla karşılaşabilir. Yazılımını bir
endeksleme sistemiyle tamamlaması gerekir. Endeksi olmayan bir kullanıcı,
kalitenin en asgari kriterlerini karşılayamaz. Aslında meslekte, endeksi
olmayan bir kullanım kılavuzunun asgari kalite ölçütlerine cevap veremeyeceği
varsayılır. Profesyonel dizinleyiciler üç tip araçtan oluşan bir sınıflandırma
önermektedirler: * Bağımsızlar ( stand alone- tek çalışan) *Gömülü olanlar
(embedded) *Otomatik olanlarAdobe Frame Maker için XGen ve SKY kullanılan
bilgisayar destekli yayınlar yazılımına eklenmesi uygun olan bağımsız
endeksleme yazılımlarıdır. Özellikle SKY, kapsamlı bilimsel belgelerin
endekslenmesine özel gerçekten profesyonel bir endeksleme aracıdır. MS Word,
yüklenmiş, yani metin işleme yazılımının içine entegre edilmiş yazılıma da
örnektir. Otomatik indeksleme,
profesyonel indeksleme işiyle uğraşanların onayını almaz. Bunlar yüklenmiş ya
da özerk olsalar da, sadece gerçek bir indeksten biraz uzaklaştırılmış uygunluk
listelerine izin vermektedirler. Otomatik üretim yazılımı için seçim yapmadan
önce, redaktör profesyonel indeks
yazılımcılarının görüşlerini dikkate alır: “Sizi, indeks girişleri
yapmayı vaat eden herhangi bir araçla ilgili tedbirli olmanız konusunda uyarmak
isterim. Makineler, sıralama biçimlendirme ve bağlantı geçerliliğini kontrol
etmede gayet iyidirler fakat iyi, yararlı, tutarlı dizin girişleri zanaat ve
indeksleme ister, bu yüzden tercih edilen, konu hakkında bilgili ve deneyimli
kişidir.”
Elektronik
belgeleme araçları ve elektronik belgelerin üretimi için, teknik redaktör
Doc-To-Help (Windows) - Robohelp (FrameMaker) gibi çevrimiçi yazılımlar
sayesinde donanacaktır - Hazırlık aşamasında: MS Longhorn. Bu klasik ürünler
dışında, xdk15 olarak adlandırılan çevrimiçi Virtual Media yazılımı internette
bulunabilmektedir. MS Word programıyla uyumludur ve Word ara yüzünden
başlayarak çalışmanıza izin vermektedir. Bu, birçok gerekli
işlevi göstermeye engel olmamaktadır.
Bu teknik redaktör web sitesi
tasarımlarına da müdahale etmektedir. Aynı zamanda, MS FrontPage, Dreamweaver,
Microangelo16 gibi klasik ürünlere de yardımcı olabilmektedir. Bu son ücretsiz
giriş, redaktörün isteğine göre birçok araç ikonu ve bölme oluşturmayı
sağlamaktadır. Web dünyasında yeni olan Mambo yazılımı, online yayın
oluşturmaya yarayan içerik yönetme sistemine doğru azimle ilerlemektedir. Redaktör-iletişimci,
slayt üretmek için sıklıkla aranılan kişi olacaktır. Slayt üretimi için de MS ®
PowerPoint’e alternatif bir yazılım vardır. OpenOffice’in Presentation adlı
yazılımı, tatmin edici bir sonuç için birçok seçenek sunar (dosya formatı MS
PowerPoint’e de uyumludur). Redaktör, projesinin görsel tasarımını için bu
kadar uğraştıktan sonra, bir proje yönetim yazılımı da kullanmalıdır. Proje
yönetimindeki amaç, Gantt tipi grafik bir takvimin üzerinden projenin evrimini
ve insan kaynakları kullanımını takip etmektir. MS Project en çok bilinen
yazılımdır.
KÂĞIT VE ON-LINE YARDIM DIŞINDA
Yazılım tasarımcıları bununla
da kalmazlar. On-line dokümentasyon geliştirmede, mevcut kâğıt belgeleri bir
yardım fişine dönüştürmekle yetinmezler. Bundan böyle, redaktörün önce
“Single-sourcing” için sonra da CMS (İçerik Yönetim sistemi ) için çabalaması
gerekecektir. Yazılım tasarımcıları böylece bir sonraki aşamaya erişirler:
içeriklerin, mümkünse dinamiklerin yönetimi aşaması. Arbortex’in , Epic Editor
’ı, “ ..değişik tipte çoklu çıktılar
için dinamik içerik yaratımını destekleyen content architects ve power
authors için tasarlanmıştır..”. Basitleştirilmiş XML’de ve aynı şekilde
MS Word’de çalışmayı önerir. Hem elektronik format hem de kâğıt dokümantasyon
için kullanılabilen değişik ürünler çıkmıştır. Basitleştirilmiş XML ve MS
Word’de çalışmayı önermektedir. Kullanılabilir değişik çıktılar ilk olarak
kâğıt dokümantasyon ve elektronik format içindir. Diğer CMS aracı olan
AuthorIT19 kaynağı yani belgelemenin içeriğini tekrar kullanma kapasitesi
üzerinde durmaktadır. Çok dilli belgeleme projeleriyle karşılaştırılan
belgelendirme sorumlularından güçlü bir destek söz konusudur. XML dilini temel
alan bilgisayar programları sayesinde, redaktör metin üzerinde çalışmakta,
metnin biçimiyle ilgilenmemektedir. Metnin içeriğine odaklanmakta ve tüm
aletlerin soyutlamasını yapabilmektedir. İşin aslı olan teknik iletişim üzerine
odaklanmaktadır.
ARAÇLARIN YÜKÜ: REDAKTÖR MÜ, HER İŞTE ÇALIŞAN BİR İŞÇİ Mİ?
Teknolojiden bağımsız hale
gelmeyi başardıkları andan itibaren redaktörler “…daha etkin iletişimciler haline geliyorlar ve yayınlayacakları bilgi
için kullandıkları araçlara daha az güveniyorlar.”(A.Rockley). Redaktör
böylece acemi bir duvarcıdan çok bir enformasyon mimarına dönüşebilir.” Enformasyon geliştirenler, inşaat
işçilerinden çok mimarlara benzemeye başladılar.” (A.Rockley) Cherryleaf
sorumlusu Ellis Pratt, geleceğin redaktöründen şöyle söz eder: “ .. bağlantı birleştirici araştırıcılar ve
uzmanlar,…yazılı kurumsal belge uzmanı ve şampiyon.”. Öyleyse, sayfa
düzenleyicisi redaktör, bir ürün veya hizmet tasarımcısıyla kullanıcısı veya
alıcısı arasındaki bağlantı görevini üstlenmek için bilgisayar destekli
yayıncılık operatörlüğü kimliğini terk edecek. Çok sayıda redaktör hala
araçlardan kurtulmak için çözümler aramaktadır. Ya da "araçları biliyor
olmak, sizi teknik redaktör yapmaz." Bütün bu teknik araçları biliyor
olabilirsiniz, fakat bu sizi teknik iletişimci yapmaz. Aslında, araçlara
odaklanan yazar ya da her işi yapan biri kendi bindiği dalı kesebilir. Globalleşen
bu şatafatlı dünyada, düşük fiyat veren ülkelerde işlerinin sayfa bulmasından
ve düzgün kazanç sağlayamamaktan geçekten memnun gözüküyorlar. Bu durumda
geriye, içerik sağlayan, yazar buna karşı mesleki değerlerine karşı rahat
davranıyor. Sonuçta, teknik yazarın en iyi aracı nedir? G.Karamat’ın çözüm
olmaksızın cevap veriyor: “Teknik yazıda, en önemli araç beyninizdir. Daha
sonra iletişim özellikleriniz ve dil özelliklerinizdir. Sonuç olarak,
yazılarınızı oluşturmada ve şekillendirmede bu araçları kullanacaksınız. Kanıtı
ise şu şekilde gösterebiliriz Hérond’Alexandrie’in araçları kaybolsa bile
yazıları kalmıştır.
