TEKNİK REDAKTÖR VE REDAKTÖRÜN TEKNOLOJİK BİLGİSİ: ÖNEMLİ ARAÇLAR, ARAÇLARIN ÖNEMİ

TEKNİK REDAKTÖR VE REDAKTÖRÜN TEKNOLOJİK BİLGİSİ: ÖNEMLİ ARAÇLAR, ARAÇLARIN ÖNEMİ 

Marie- Louise Flacke, Redaktör, Başkan Yardımcısı

 REDAKTÖRÜN EMEĞİ 

"Redaktör" terimi aslında farklı birçok meslek için kullanılıyor. İş bulma siteleri; redaktör (sigorta acentelarında), yerel redaktör, tasarımcı-redaktör de denilen pazarlama redaktörü, hatta bazen de "teknik redaktör" gibi bir sürü pozisyonda işler sunuyorlar. “Teknik redaktör" ROME'de (Répertoire Opérationel des Métiers et Emplois) 52315 nolu maddede yer almaktadır. Bu maddede teknik redaktör "bir ürün, materyal ya da sürecin; müşteri ya da tedarikçi tarafından sağlanan planlar, etütler, bileşen listelerindeki tüm teknik verilerini analiz eden ve bu verilerden yararlanan kişidir. Ürün, materyal ya da sürecin yapısını oluşturan elemanların ayrıntılı bir açıklamasını yazan, aralarındaki ilişkileri açıkça belirten ve işleyiş esaslarını açıklayan kişidir. Kurulum, bakım, faaliyete geçme ve kullanımla ilgili öneriler sunarak teknik özellikleri kayda alan kişidir" şeklinde tanımlanmaktadır (ANPE'nin internet sitesi). Bu, işi çok basitleştirecektir: bu çalışma tek bir mesleğe yönlendirir; o da büro işleri teknik redaktörlüktür. Son 3 bin yılda, teknik redaktör, her türden teknik metni tüm biçimleriyle tanıyan bir “teknik danışman” ya da “profesyonel yazar” görevini üstlenme eğilimindedir. Bu da redaktörün, müşterilere yol gösterici olma, bir kullanım kılavuzu, proje denemeleri, eğitim araçları ama bunlardan ziyade, projelerin geliştirilmesi, pazarlama teknikleri ve bilimsel iletişim görevlerini devraldığı anlamına gelmektedir.

İLK REDAKTÖR

Bununla birlikte, redaktörün 52315 numarasına kaydolması mesleğin ortaya çıkmasının bir belirtisi değildir. 20. yüzyılın başında silahlarının kullanımıyla ilgili belgeleri kayıt altın alan askerler de bu mesleğin ilk temsilcileri değillerdir.  Drachman'a göre, çağımızın birinci yüzyılından itibaren ilk teknik redaktör İskenderiyeli Heron'dur. Drahman, Heron’un Yunanlıların teknoloji alanındaki TÜM bilgilerini, bunlara kendi icatlarını da ekleyerek, bir düzine eserde topladığını söylemiştir. Sonuç, mükemmel bir şekilde yazılmış ve belirgin basımlarla resimlendirilmiş yaklaşık 100 adet makinenin bulunduğu bir katalogdur. 

İLK ARAÇLAR

Peki, Heron, DTP, CAD, CADD kullanmadan böyle bir görevi nasıl yerine getirebildi ?

Çağımızın ilk yüzyılında, sadece kil tabletler, parşömen, taş ve ahşap gibi araçların sayesinde, çağdaşlarının anlayabileceği bir teknik bilgiyi ulaştırmayı başarmıştır ! 20. yüzyılda, redaktör teknolojik gelişimle beraber ilerlemiş; mürekkep-kağıt-tüy döneminden mekanik ve elektrik daktiloya, ve daha sonra vazgeçilmez bir araç olan bilgisayara geçmiştir.Günümüzde, redaktörün günlük çalışmasında hep var olduğu için, bilgisayar artık görünmez hale gelmiştir. iş ilanlarında, “bilgisayar kullanmayı bilen” yerine “Word uzmanı” veya “Frame 6.0 ve Visio bilme şartı”, “Flash ve AuthorIt kullanmayı bilen” diye belirtilmemektedir.

21. YÜZYILIN ARAÇLARI

Sorun, teknik redaktörün işini yapabilmesi için kil tabletlerin ve kaz tüyü kalemin yeterli olup olmayacağıdır. Bu konuda emin olunmamaktadır. Günümüzde kullanılabilen ürünlerin çokluğu, redaktörü şaşırtma riski taşımaktadır. Piyasada sayısız miktarda sunulan araçların karşısında doğru seçim nasıl yapılır? Üretilen belgenin son kullanım şekli temel alınarak: belgenin kağıt belge mi yoksa elektronik belge mi olacağı seçimini yönlendirebilecektir.

BASILI BELGE İÇİN ARAÇlAR

Basılı bir belge için redaktör; metin işlemleri, masaüstü yayıncılık, grafik tasarım, tablo tasarımı ve endeksleme araçlarını kullanır. Metin işleme konusunda MS® Word'ün üstünlüğü, internetten serbestçe erişilip indirilebilen bir yazılım olan OpenOffice'in ofis paketini aratmıyor. Neredeyse bütün dünyada kullanılan MS® Word, büyük projeler için ideal bir araç değildir. Kullanımı ve güvenirliği 100 sayfanın üzerinde sorun çıkarmaktadır: “Word, bir sözcük işlemci programıdır, FrameMaker ise masaüstü yayıncılık sistemidir. Word, sekreterlerin ve mühendislerin evraklarını ve bildirilerini yazmaları için uygundur; fakat eğer kitap yazmak istiyorsanız FrameMaker kullanın”. Adobe® FrameMaker® , dokümantasyon hizmetlerine iyi yerleştirilmiş bir yayın aracıdır.Sağlam içeriğiyle büyük boyutlu belgelere iyi uyum sağlar ve eklemeleri, çıkartmaları, değişiklikleri kolayca uygular. Bununla birlikte, dokümantasyon desteklerindeki gelişmeleri takip eder ve HTML, XML formatlarıyla ya da çevrimiçi yardımla birçok değişim öne sürer. Belgelendirme araçlarının gelişimini de takip etmektedir ve HTML, XML gibi formatlara veya internet üzerinden birçok dönüşüm sunmaktadır. Diğer DTP araçları, redaktörün ihtiyaçlarına uyum sağlamaktadır. Örneğin Adobe® InDesign ve DocBook. Yeni oluşturulmuş olan Adobe InDesign, bir belgenin içerisine kolayca resim yerleştirmeyi sağlamaktadır. Photoshop gibi resim yazılımlarla da uyumlu olarak, bu araç pazarlama metni hazırlamak için idealdir. Adobe GoLive ile beraber, bir belgeyi HTML formatına dönüştürme imkanı sunmaktadır. SGML/XML dilleri üzerine kurulmuş olan DocBook, düzenli bir üründür ve bir çok formatı desteklediği için, bilimsel metinler için en uygunudur. Bedava ve indirilebilir olduğu için, bilimsel alanda çok ses getirdi. Ancak XML modeli 116 öğe, 546 antite ve 29 nota içerdiği için, DocBook uzun bir eğitim gerektirir. Uzman bir redaktör, metinde kullanacağı araca karar verdikten sonra; görsel oluşturma, resim ve fotoğraf düzenleme, ekran görüntüsü alma gibi işlerde yükünü hafifletecek en iyi yazılımı seçmeye çalışır. Redaktörün bu alanda yapacağı seçim, MS ® Office paketiyle birlikte gelen MS ® Paint gibi temel yazılımlar olacaktır. Görselleri düzenlemede Photoshop, desinatörlerin yaygın bir biçimde kullandıkları profesyonel bir aracın sunabileceği tüm özelliklere sahiptir. Photoshop’un rakibi olan PaintShopPro, hem görselleri düzenlemek için, hem de ekran görüntüsü almak için kullanılır. Deneme sürümünün Fransızcası “Jasc” adlı internet sitesinden indirilebilir ve 60 gün boyunca ücretsiz kullanılabilir. ROME 52315 kodlu, ürün bilgisi ve malzeme bakım kılavuzundan sorumlu teknik redaktörler, sadece AutoCad12 ile iş yaparlar. Bu teknik çizim yazılımı onlara kalemi ve çizim masasını unutturmuş, sadece elektronik formatta hatasız plan çizmelerine değil aynı zamanda simülasyonlar ve üç boyutlu görüntüler elde etmelerini de sağlamıştır. Kullanım bakımından daha rahat olan MS Visio13, temel teknik çizimler için uygundur. Her meslekten insanın grafik canlandırmalarının hızlı üretimini sağlayan bu yazılım, çok fazla görsel veri tabanına sahiptir. Bir “İş Belgeleme” uzmanı için MS Visio, uzun konuşmaları yok edecek organigram modelleri, Gannt grafikleri ve sunum modelleri sunmaktadır! Günlük hayatta, kâğıt belge redaktörü belgelenecek metnin grafik ara yüzünü kopyalamayı sağlayan bir ekran görüntüsü alma yazılımından yararlanmaktadır. Daha önce de belirtilen PaintShopPro yazılımının dışında, uzman bir redaktör Snaglt yazılımını seçip, oldukça kaliteli ekran görüntüleri alabilmektedir. DTP, resim yazılımları ve ekran kopyalamak için bir asistan sayesinde, redaktörler çalışmaya başlar. Ancak, oluşturulan belgeye tablolar yerleştirmek için, araçlarını bir çizelgeyle tamamlaması gerekir. MS® Excel dışında, redaktör diğer yazılımlarda kulanılan metin programına uygun ürünler bulabilir. Ancak başka sorunlarla karşılaşabilir. Yazılımını bir endeksleme sistemiyle tamamlaması gerekir. Endeksi olmayan bir kullanıcı, kalitenin en asgari kriterlerini karşılayamaz. Aslında meslekte, endeksi olmayan bir kullanım kılavuzunun asgari kalite ölçütlerine cevap veremeyeceği varsayılır. Profesyonel dizinleyiciler üç tip araçtan oluşan bir sınıflandırma önermektedirler: * Bağımsızlar ( stand alone- tek çalışan) *Gömülü olanlar (embedded) *Otomatik olanlarAdobe Frame Maker için XGen ve SKY kullanılan bilgisayar destekli yayınlar yazılımına eklenmesi uygun olan bağımsız endeksleme yazılımlarıdır. Özellikle SKY, kapsamlı bilimsel belgelerin endekslenmesine özel gerçekten profesyonel bir endeksleme aracıdır. MS Word, yüklenmiş, yani metin işleme yazılımının içine entegre edilmiş yazılıma da örnektir. Otomatik indeksleme, profesyonel indeksleme işiyle uğraşanların onayını almaz. Bunlar yüklenmiş ya da özerk olsalar da, sadece gerçek bir indeksten biraz uzaklaştırılmış uygunluk listelerine izin vermektedirler. Otomatik üretim yazılımı için seçim yapmadan önce, redaktör profesyonel indeks yazılımcılarının görüşlerini dikkate alır: “Sizi, indeks girişleri yapmayı vaat eden herhangi bir araçla ilgili tedbirli olmanız konusunda uyarmak isterim. Makineler, sıralama biçimlendirme ve bağlantı geçerliliğini kontrol etmede gayet iyidirler fakat iyi, yararlı, tutarlı dizin girişleri zanaat ve indeksleme ister, bu yüzden tercih edilen, konu hakkında bilgili ve deneyimli kişidir.”

Elektronik belgeleme araçları ve elektronik belgelerin üretimi için, teknik redaktör Doc-To-Help (Windows) - Robohelp (FrameMaker) gibi çevrimiçi yazılımlar sayesinde donanacaktır - Hazırlık aşamasında: MS Longhorn. Bu klasik ürünler dışında, xdk15 olarak adlandırılan çevrimiçi Virtual Media yazılımı internette bulunabilmektedir. MS Word programıyla uyumludur ve Word ara yüzünden başlayarak çalışmanıza izin vermektedir. Bu, birçok gerekli işlevi göstermeye engel olmamaktadır.

Bu teknik redaktör web sitesi tasarımlarına da müdahale etmektedir. Aynı zamanda, MS FrontPage, Dreamweaver, Microangelo16 gibi klasik ürünlere de yardımcı olabilmektedir. Bu son ücretsiz giriş, redaktörün isteğine göre birçok araç ikonu ve bölme oluşturmayı sağlamaktadır. Web dünyasında yeni olan Mambo yazılımı, online yayın oluşturmaya yarayan içerik yönetme sistemine doğru azimle ilerlemektedir. Redaktör-iletişimci, slayt üretmek için sıklıkla aranılan kişi olacaktır. Slayt üretimi için de MS ® PowerPoint’e alternatif bir yazılım vardır. OpenOffice’in Presentation adlı yazılımı, tatmin edici bir sonuç için birçok seçenek sunar (dosya formatı MS PowerPoint’e de uyumludur). Redaktör, projesinin görsel tasarımını için bu kadar uğraştıktan sonra, bir proje yönetim yazılımı da kullanmalıdır. Proje yönetimindeki amaç, Gantt tipi grafik bir takvimin üzerinden projenin evrimini ve insan kaynakları kullanımını takip etmektir. MS Project en çok bilinen yazılımdır.

KÂĞIT VE ON-LINE YARDIM DIŞINDA

Yazılım tasarımcıları bununla da kalmazlar. On-line dokümentasyon geliştirmede, mevcut kâğıt belgeleri bir yardım fişine dönüştürmekle yetinmezler. Bundan böyle, redaktörün önce “Single-sourcing” için sonra da CMS (İçerik Yönetim sistemi ) için çabalaması gerekecektir. Yazılım tasarımcıları böylece bir sonraki aşamaya erişirler: içeriklerin, mümkünse dinamiklerin yönetimi aşaması. Arbortex’in , Epic Editor ’ı, “ ..değişik tipte çoklu çıktılar için dinamik içerik yaratımını destekleyen content architects  ve  power authors için tasarlanmıştır..”. Basitleştirilmiş XML’de ve aynı şekilde MS Word’de çalışmayı önerir. Hem elektronik format hem de kâğıt dokümantasyon için kullanılabilen değişik ürünler çıkmıştır. Basitleştirilmiş XML ve MS Word’de çalışmayı önermektedir. Kullanılabilir değişik çıktılar ilk olarak kâğıt dokümantasyon ve elektronik format içindir. Diğer CMS aracı olan AuthorIT19 kaynağı yani belgelemenin içeriğini tekrar kullanma kapasitesi üzerinde durmaktadır. Çok dilli belgeleme projeleriyle karşılaştırılan belgelendirme sorumlularından güçlü bir destek söz konusudur. XML dilini temel alan bilgisayar programları sayesinde, redaktör metin üzerinde çalışmakta, metnin biçimiyle ilgilenmemektedir. Metnin içeriğine odaklanmakta ve tüm aletlerin soyutlamasını yapabilmektedir. İşin aslı olan teknik iletişim üzerine odaklanmaktadır.

ARAÇLARIN YÜKÜ: REDAKTÖR MÜ, HER İŞTE ÇALIŞAN BİR İŞÇİ Mİ?

Teknolojiden bağımsız hale gelmeyi başardıkları andan itibaren redaktörler “…daha etkin iletişimciler haline geliyorlar ve yayınlayacakları bilgi için kullandıkları araçlara daha az güveniyorlar.”(A.Rockley). Redaktör böylece acemi bir duvarcıdan çok bir enformasyon mimarına dönüşebilir.” Enformasyon geliştirenler, inşaat işçilerinden çok mimarlara benzemeye başladılar.” (A.Rockley) Cherryleaf sorumlusu Ellis Pratt, geleceğin redaktöründen şöyle söz eder:  “ .. bağlantı birleştirici araştırıcılar ve uzmanlar,…yazılı kurumsal belge uzmanı ve şampiyon.”. Öyleyse, sayfa düzenleyicisi redaktör, bir ürün veya hizmet tasarımcısıyla kullanıcısı veya alıcısı arasındaki bağlantı görevini üstlenmek için bilgisayar destekli yayıncılık operatörlüğü kimliğini terk edecek. Çok sayıda redaktör hala araçlardan kurtulmak için çözümler aramaktadır. Ya da "araçları biliyor olmak, sizi teknik redaktör yapmaz." Bütün bu teknik araçları biliyor olabilirsiniz, fakat bu sizi teknik iletişimci yapmaz. Aslında, araçlara odaklanan yazar ya da her işi yapan biri kendi bindiği dalı kesebilir. Globalleşen bu şatafatlı dünyada, düşük fiyat veren ülkelerde işlerinin sayfa bulmasından ve düzgün kazanç sağlayamamaktan geçekten memnun gözüküyorlar. Bu durumda geriye, içerik sağlayan, yazar buna karşı mesleki değerlerine karşı rahat davranıyor. Sonuçta, teknik yazarın en iyi aracı nedir? G.Karamat’ın çözüm olmaksızın cevap veriyor: “Teknik yazıda, en önemli araç beyninizdir. Daha sonra iletişim özellikleriniz ve dil özelliklerinizdir. Sonuç olarak, yazılarınızı oluşturmada ve şekillendirmede bu araçları kullanacaksınız. Kanıtı ise şu şekilde gösterebiliriz Hérond’Alexandrie’in araçları kaybolsa bile yazıları kalmıştır.